Aktualności
tel. serwisowy: 61 307 00 77 (08:00 - 16:00)
Nie ma wątpliwości, że otrzymana od kontrahenta kara umowna stanowi przychód na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Natomiast zapłacona kontrahentowi kara umowna w większości przypadków nie będzie mogła być uznana za koszt uzyskania przychodu. Jakie warunki trzeba spełnić, aby można było jednak zaliczyć uiszczoną karę umowną do kosztów uzyskania przychodu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - wskazał NSA w wyroku z dnia 21.06.2023 r.
Kara umowna jest niczym innym jak zastrzeżeniem umownym między stronami danej umowy, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Jako że dotyczyć może wyłącznie zobowiązania niepieniężnego, często kara umowna zamieszczana jest w treści umowy dostawy na wypadek niedostarczenia towaru w sposób przewidziany w umowie.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłącza uznanie za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Należy jednak zwrócić uwagę, że we wszystkich przewidzianych przypadkach podstawową przyczyną eliminacji poniesionych kosztów z kosztów podatkowych jest wystąpienie określonych wad towarów, robót czy usług. Jeżeli wolą ustawodawcy byłoby wyłączenie możliwości zaliczenia wszelkich kar umownych do kosztów uzyskania przychodów, to dałby temu wyraz inaczej formułując wyłączenie. A zatem istnieje możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu kary umownej poniesionej w przypadku odstąpienia od umowy, czyli wycofania się z niej przez kontrahenta zanim w jakimkolwiek stopniu zacząłby realizować jej postanowienia w zakresie spełnienia świadczenia niepieniężnego.
Kara umowna może być kosztem podatkowym
Najlepszy i najprostszy sposób na PIT - Program e-pity®
Nie musisz znać się na PIT'ach i zmianach podatkowych. Oblicz wygodnie wysokość Twojego podatku PIT kompleksowo razem z wszystkimi ulgami, odliczeniami i kwotą wolną od podatku. Zadbaj o najwyższy i najszybszy zwrot podatku z PIT do 45 dni.
Po prostu oblicz Twój e-PIT w Programie e-pity 2023 i wyślij PIT online
Słuszność takiej wykładni przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21.06.2023 r., II FSK 68/21 utrzymującym w mocy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 21.10.2020 r., I SA/Gd 407/20. W rozpoznawanym stanie faktycznym dostawca zamówionej liczby ton zboża postanowił wycofać się z umowy. Ocenił bowiem, że z uwagi na drastyczną zmianę sytuacji rynkowej nawet obowiązek zapłacenia kary umownej na rzecz kontrahenta z powodu odstąpienia od umowy będzie dla niego bardziej opłacalny niż dostarczenie zboża po niekorzystnej cenie.
Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że należy przykładać szczególne znaczenie do pojęć "zachowania" i "zabezpieczenia" źródła przychodów, o których mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dotyczy do zwłaszcza sytuacji, gdy przez zabezpieczenie źródła przychodów rozumie się koszty poniesione na ochronę istniejącego (podstawowego) źródła przychodów, w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób w dalszym ciągu. W dynamicznie zmieniającym się świecie poniesienie pewnych wydatków (zapłata kwoty odszkodowania, czy kary umownej za odstąpienie od umowy) może ograniczać wydatki, które zachwiałyby możliwością uzyskiwania przychodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Konieczne jest więc, aby zaliczając dany wydatek do kosztów uzyskania przychodu uwzględniać całokształt okoliczności, zaczynając od momentu zawarcia umowy. Polega to na przeprowadzeniu analizy, co w konkretnym przypadku jest dla podatnika - przedsiębiorcy, korzystniejsze ze względów ekonomicznych: kontynuowanie dotychczasowego stosunku prawnego czy też odstąpienie od umowy, powiązane z obowiązkiem wypłaty drugiej stronie kary umownej. Ważne jest, by z obiektywnego porównania wysokości tej kary z wysokością potencjalnych ciężarów możliwych do poniesienia przez podatnika, wynikał gospodarczy sens takiej operacji.
W przypadku wynagrodzeń, odszkodowań, kar umownych i innych wydatków, wynikających z odstąpienia lub przedterminowego rozwiązania umowy przez podatnika, w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęto, że wykazują one związek z przychodami wówczas, gdy podatnik ma na uwadze możliwość osiągnięcia, choćby nawet potencjalnie, jakiegoś przychodu, czy to z określonej innej transakcji, czy też na skutek redukcji kosztów pośrednich, czyli ogólnych, dotyczących całej działalności.
Postuluje się przy tym interpretowanie prawa podatkowego w oparciu o tzw. wykładnię gospodarczą, czyli taką, która przewiduje m.in. przyjęcie, że podatnik działa i powinien działać w sposób typowy dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i dąży do osiągnięcia zysku, a nie strat.
Podstawa:
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21.06.2023 r., sygn. akt II FSK 68/21
