Aktualności
tel. serwisowy: 61 307 00 77 (08:00 - 16:00)
Część seniorów wciąż nie posiada rachunku bankowego, a tym bardziej nie korzysta z bankowości internetowej. Dlatego też z przyczyn zdrowotnych lub technicznych osoby te nie mogą skorzystać z przekazu pocztowego czy przelewu bankowego, ani dokonać osobistej wpłaty gotówki w oddziale instytucji finansowej, gdy chciałyby przekazać środki pieniężne w drodze darowizny na rzecz najbliższych członków swojej rodziny. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w uchwale z 20 marca 2023 r. rozwiał wieloletnie rozbieżności pojawiające się w orzecznictwie w kwestii tego, jak udokumentowana musi być tego typu darowizna dla zachowania zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
Najlepszy i najprostszy sposób na PIT - Program e-pity®
Nie musisz znać się na PIT'ach i zmianach podatkowych. Oblicz wygodnie wysokość Twojego podatku PIT kompleksowo razem z wszystkimi ulgami, odliczeniami i kwotą wolną od podatku. Zadbaj o najwyższy i najszybszy zwrot podatku z PIT do 45 dni.
Po prostu oblicz Twój e-PIT w Programie e-pity 2024 i wyślij PIT online
Darowizny pomiędzy członkami najbliższej rodziny są co do zasady zwolnione od podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem zgłoszenia nabycia naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (dokonania darowizny). Za najbliższych członków rodziny, czyli tzw. zerową grupę podatkową, uważa się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Dodatkowo, w przypadku środków pieniężnych, niezbędne jest udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Wymóg udokumentowania transakcji występuje wtedy, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 36 120 zł.
Z wnioskiem o podjęcie uchwały przez NSA wystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), domagając się odpowiedzi na pytanie, czy za dowód dopuszczający skorzystanie ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych uznaje się dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, wyłącznie przez darczyńcę na konto obdarowanego, czy też wystarczające jest dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.
RPO zwrócił uwagę, iż ustawowe sformułowanie drugiego z warunków zwolnienia, a więc co do sposobu udokumentowania przekazania środków pieniężnych darowizn gotówkowych, w praktyce wzbudzało istotne wątpliwości i było przedmiotem dwóch rozbieżnych linii orzeczniczych sądów administracyjnych. Przepisy podatkowe mówiąc o "dowodzie przekazania na rachunek płatniczy nabywcy" nie wskazują wyraźnie, kto powinien dokonać przelewu (wpłaty) środków pieniężnych na konto nabywcy, czyli obdarowanego - czy musi być to wyłącznie darczyńca, czy też możliwe jest dokonanie wpłaty własnej przez obdarowanego w imieniu darczyńcy.
Pierwszy pogląd (niekorzystny dla podatników) opierał się na zasadzie, że przepisów wprowadzających wszelkie wyjątki w prawie nie można interpretować rozszerzająco. Ustanowienie zatem wymogu dokonania przelewu przez samego darczyńcę zapewnia bezpieczeństwo obrotu prawnego i szczelność systemu podatkowego. Zgodnie zaś z przeciwnym, dominującym (korzystnym dla podatników) stanowiskiem, wymóg udokumentowania dokonanej darowizny należy traktować jako warunek natury technicznej, mający na celu potwierdzenie faktycznego, rzeczywistego charakteru dokonanej darowizny. Część sądów dopuszczała więc możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych, w sytuacji gdy następowało otrzymanie darowizny w gotówce i jej późniejsza wpłata własna przez obdarowanego na rachunek bankowy.
Limity kwot wolnych od podatku od spadków i darowizn wyższe, kłopot z ich zastosowaniem
NSA rozstrzygając powstałą rozbieżność w orzecznictwie sądów administracyjnych w pierwszej kolejności zwrócił uwagę na uzasadnienie projektu ustawy wprowadzającej od 2007 r. przedmiotowe zwolnienie podatkowe. Wprowadzany przepis miał mieć głównie cel społeczny, polegający na zapewnieniu ochrony interesów majątkowych członków najbliższej rodziny. Nałożony obowiązek zgłaszania organowi podatkowemu majątku nabytego w drodze darowizny miał na celu uzyskanie pewności prawnopodatkowej odnośnie do tego majątku. Natomiast wprowadzenie konieczności dokumentowania darowizny miało zapobiec fikcyjnym umowom sporządzanym dla zmniejszenia innych zobowiązań podatkowych, na przykład poprzez powoływanie się na kwoty uzyskane z darowizn od osób najbliższych w postępowaniach dotyczących nieujawnionych źródeł przychodów. Ważnym akcentem wprowadzanej nowelizacji ustawy było zatem zapewnienie szczelności systemu podatkowego.
W tym kontekście NSA kategorycznie opowiedział się przeciwko bagatelizowaniu treści samego przepisu. Nietrafne jest bowiem stanowisko, że przewidziany przez ustawodawcę obowiązek udokumentowania przekazania środków pieniężnych na rachunek bankowy nabywcy stanowi jedynie niezręczne sformułowanie wymogu technicznego. Dlatego też w ocenie NSA przedstawione rozbieżności w orzecznictwie i wątpliwości interpretacyjne nie dotyczyły rozumienia samego tekstu prawnego i jego ewentualnej niejednoznaczności, ale kwestii odstąpienia od jednoznacznego brzmienia przepisów i stosowania ich z pominięciem warunków wprost w nim wyrażonych, czyli z pominięciem fragmentu przepisu.
Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych
Zdaniem NSA nie sposób odgadnąć, w jaki sposób dokonana przez obdarowanego wpłata środków na własne konto miałaby dowodzić, że służy ona wykonaniu umowy darowizny. Dlatego też warunkiem zwolnienia jest udokumentowanie nabycia środków pieniężnych dowodem przekazania "na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym" w sposób zapewniający identyfikację stron umowy. Dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy. Podejmowane inne czynności w celu udokumentowania otrzymania środków pieniężnych tytułem darowizny są niewystarczające albo zbędne.
Podstawa:
uchwała (7) Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2023 r., sygn. akt: III FPS 3/22,
interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 7 sierpnia 2023 r., sygn. 0111-KDIB2-3.4015.92.2023.4.JKU.
