Czy i kiedy frankowicze tracą ulgę odsetkową?

Ulga odsetkowa była jednym z instrumentów podatkowych umożliwiających kredytobiorcom odliczenie od podstawy opodatkowania podatkiem PIT odsetek zapłaconych od kredytów hipotecznych przeznaczonych na własne cele mieszkaniowe. Z drugiej strony - z uwagi na klauzule abuzywne zawarte w umowach frankowych - kredytobiorcy na masową skalę dochodzili sądowego unieważnienia tych umów. Tymczasem unieważnienie umowy pociąga za sobą obowiązek zwrotu przez kredytobiorcę i bank wszystkiego tego, co strony sobie dotychczas wzajemnie świadczyły w wykonaniu owej umowy. Poniżej przedstawiamy analizę - opartą na indywidualnych interpretacjach podatkowych - pod jakimi warunkami i w którym momencie dochodzi do ewentualnej utraty ulgi odsetkowej.

Zasady dokonywania odliczeń wydatków poniesionych na spłatę odsetek od kredytu udzielonego podatnikowi na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych wynikały z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r. Pomimo uchylenia przepisów regulujących ulgę odsetkową ustawodawca zagwarantował korzystanie z niej w ramach ochrony praw nabytych. Zatem podatnikowi, któremu w latach 2002 - 2006 został udzielony kredyt, przysługuje prawo odliczania wydatków na spłatę odsetek od tego kredytu do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r.

Najlepszy i najprostszy sposób na PIT - Program e-pity^®
Nie musisz znać się na PIT'ach i zmianach podatkowych. Oblicz wygodnie wysokość Twojego podatku PIT kompleksowo razem z wszystkimi ulgami, odliczeniami i kwotą wolną od podatku. Zadbaj o najwyższy i najszybszy zwrot podatku z PIT do 45 dni.
Po prostu oblicz Twój e-PIT w Programie e-pity 2024 i wyślij PIT online

W przypadku sądowego unieważnienia umowy kredytowej kluczowe znaczenie ma moment, w którym bank - w wykonaniu prawomocnego wyroku - zwraca kwoty odsetek uprzednio odliczonych w ramach ulgi odsetkowej. Kredytobiorca, który uzyskał zwrot odsetek od banku w wyniku unieważnienia umowy kredytowej, jest zobowiązany do doliczenia wartości ulgi odsetkowej do dochodu w zeznaniu podatkowym za rok, w którym nastąpił zwrot tych środków. Stanowisko takie wynika z ogólnych zasad składania zeznań podatkowych uregulowanych ustawą o PIT. Za każdym bowiem razem jeżeli podatnik, obliczając podatek należny, dokonał odliczeń, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), to w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone. Sam wyrok sądowy o unieważnieniu umowy kredytowej, choćby był już prawomocny, nie generuje obowiązku zwrotu ulgi odsetkowej. Dopiero faktyczne rozliczenie z bankiem powoduje konieczność doliczenia odpowiednio kwoty odsetek uprzednio odliczonych od podstawy opodatkowania.

Ulgi i odliczenia podatkowe

Zgodnie z Ordynacją podatkową okres przedawnienia zobowiązań podatkowych wynosi zasadniczo 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Istotą przedawnienia jest to, że na skutek upływu czasu zobowiązanie podatkowe wygasa z mocy prawa i organ podatkowy nie może skutecznie domagać się od podatnika jego zapłaty. Tymczasem z ulgi odsetkowej podatnicy korzystali już znacznie wcześniej niż 5 lat przed uzyskaniem wyroków unieważniających umowy kredytowe. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem organów administracji skarbowej kwestia przedawnienia zobowiązań podatkowych za lata poprzednie nie ma znaczenia, gdyż zobowiązanie podatkowe dotyczące rozliczenia z tytułu zwrotu odsetek, z którymi była związana ulga odsetkowa, powstanie dopiero w momencie otrzymania od banku zwrotu odsetek w wyniku unieważnienia umowy kredytowej.

Przykład:
W przypadku gdy bank zwróci odsetki w roku 2024 to podatnik powinien w zeznaniu składanym za ten rok (czyli do 30 kwietnia 2025 r.) doliczyć wartość odliczonej w związku z tymi odsetkami ulgi odsetkowej, z której skorzystał w latach ubiegłych. To nowopowstałe zobowiązanie podatkowe przedawni się dopiero z końcem 2030 r.

W przypadku zawarcia z bankiem ugody sytuacja może wyglądać zupełnie inaczej niż w przypadku sądowego unieważnienia umowy kredytowej. Ugoda może nie powodować obowiązku zwrotu ulgi odsetkowej, jeśli w ramach jej postanowień nie dochodzi do zwrotu wcześniej zapłaconych i odliczonych odsetek. Bank, w ramach ugody, może umorzyć część kapitału i naliczone odsetki, ale nie ma to wpływu na wcześniej dokonane odliczenia ulgi odsetkowej. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe nie zawiera zapisu, zgodnie z którym samo korzystanie przez podatnika z ulgi odsetkowej, w stosunku do kredytu, którego część ulega umorzeniu powoduje wyłączenie z możliwości zastosowania zaniechania poboru podatku od powstałego z tego tytułu przychodu. Podatnik może skorzystać z zaniechania poboru podatku od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe. Zaniechanie poboru podatku znajdzie zastosowanie do umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów zaciągniętych na cele mieszkaniowe i zabezpieczonych hipotecznie, udzielonych przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw, w przypadku, gdy kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na wydatki na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych.

Źródło:

• pismo DKIS z dnia 22 listopada 2023 r., sygn. 0114-KDIP3-2.4011.762.2023.3.MN,
• pismo DKIS z dnia 24 lipca 2024 r., sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.464.2024.2.AKU,
• pismo DKIS z dnia 10 października 2024 r., sygn. 0114-KDWP.4011.164.2024.3.AS.